O tym, że higiena rąk jest bardzo ważna słyszał chyba każdy. Nie każdy jednak zna dokładny i prawidłowy proces mycia dłoni, który wykonywany pobieżnie może przynieść za sobą groźne konsekwencje.

Choroba brudnych rąk to nic innego jak schorzenia, które przenoszone są głównie drogą pokarmową. Dotyczą one całego społeczeństwa, w tym głównie małych dzieci, które poznają świat poprzez wkładanie różnych przedmiotów oraz rączek do buzi. Przestrzeganie więc odpowiedniej higieny osobistej oraz znajomość i świadomość kilku podstawowych zasad mycia rąk, może skutecznie chronić lub znacząco zmniejszyć ryzyko występowania choroby brudnych rąk.

UNICEF docenił zachowanie czystych rąk w profilaktyce i ustanowił Światowy Dzień Mycia Rąk na dzień 15 października. To ogólnoświatowa akcja, która ma edukować i być skierowana do różnych klas społecznych. Jej celem jest uświadamianie ludziom wagi problemu rozpowszechniania chorób zakaźnych i lekceważeniu podstawowej higieny jak mycie rąk.

Choroba brudnych rąk – przyczyny

Główną przyczyną zachorowań jest znajdujący się na naszych dłoniach, jedzeniu lub napojach, patogen, który wywołuje daną chorobę i zostaje przeniesiony jakąkolwiek drogą do naszych ust. Niewłaściwie umyte więc warzywa i owoce lub nieodpowiednia higiena rąk przybliżają nas do zakażenia.

Lekarze potwierdzają, że niemal wszystkie dzieci w początkowym stadium dojrzewania jak niemowlęta, przedszkolaki lub dzieci w wieku szkolnym, są w grupie podwyższonego ryzyka. To one mają największą styczność z zarazkami i jednocześnie najmniejszą odporność organizmu na panujące drobnoustroje w zabawkach, pluszakach, w piaskownicy czy na dłoniach innych rówieśników w żłobku czy przedszkolu.

Dorośli, którzy nie stosują się do zalecanych podstaw higieny, prawidłowego mycia warzyw i owoców, również narażeni są na zarażenie chorobą brudnych rąk. Obcowanie nosicielami tej choroby, kontakt seksualny lub kontakt z krwią chorego, może skutecznie doprowadzić do zakażenia.

Choroba brudnych rąk – objawy

Zwykle choroby brudnych rąk objawiają się w podobny sposób jak zatrucie żołądka, czy przeziębienie. Występują wymioty, biegunka, gorączka a nawet wysypka. Niektóre choroby mają charakter samoograniczający się i nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia, jednak lekceważone i nieleczone mogą powodować powikłania i rozwój choroby.

Przykłady chorób brudnych rąk

• Wirusowe zapalenie wątroby typu A – typowa choroba brudnych rąk. Wywoływana przez enterowirusa HAV, przenoszona drogą pokarmową poprzez zanieczyszczone pokarmy lub napoje. Wirus zostaje wydalany z kałem, więc wystarczy, że nosiciel wirusa nie umyje rąk po skorzystaniu z toalety i poda komuś dłoń, bądź co gorsza – zacznie przygotowywać posiłek dla rodziny i już dochodzi do zarażenia. Choroba ma charakterystyczne objawy jak żółta skóra i spojówki, gorączka oraz biegunka. U dzieci zwykle przebiega bezobjawowo i nigdy nie przechodzi w formę przewlekłą. Czasem może wymagać hospitalizacji, która może trwać 2-3 tygodnie, a terapia polega głównie na odpowiedniej diecie i obserwacji w ciszy i spokoju, gdyż prócz szczepionki i odpowiedniej diety, nie ma odpowiednich leków. Odpowiednia higiena, szczepienia i przebyta choroba, zapewniają całkowitą odporność na żółtaczkę typu A, jednak osoba zarażona będzie nosicielem dwa tygodnie przed wystąpieniem objawów.

• Wirusowe zapalenie wątroby typu E – ostra choroba zakaźna, wywołana przez kiliciwirusa. Choroba występuję głównie w krajach rozwijających się i jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, gdzie umieralność wśród chorych, ciężarnych kobiet wynosi 25%. W przypadku żółtaczki typu E nie ma możliwości zaszczepienia.

• Bakteryjne zapalenie jamy ustnej – występuje również w postaci opryszczki lub aft. Towarzyszy jej nieprzyjemny zapach z ust, osad na śluzówce oraz opuchnięte wargi oraz wnętrze jamy ustnej. Odczuwalne może być również pieczenie i swędzenie. Do takich zapaleń należą również zapalenia dziąseł, które mogą przynieść ze sobą krwawienie, ból i obrzęk. Czasami uniemożliwiają one nawet spożywanie pokarmów. Leczenie jest dość proste i szybkie. Wystarczy zaopatrzyć się w dostępne w aptekach środki przeciwzapalne, płyny, aerozole i tabletki do ssania, pozwalające zwalczyć bakterie w jamie ustnej. Nieleczone zapalenie jamy ustnej może prowadzić do zajęcia kości, ropni przyzębowych, a nawet utraty zębów.

• Tasiemiec – dokładniej tasiemiec bąblowiec, który głównie znajduje się na leśnych owocach. Przenoszony głównie przez mocz lisa w postaci jajek, które w organizmie przekształcają się w larwy. Może być bardzo niebezpieczny dla człowieka – usadowiony w mózgu może spowodować śmierć. Szczególnie dotkliwa również dla małych dzieci, gdyż wywołuje ostry kaszel, duszności i bóle w klatce piersiowej. Warto więc dokładnie myć każde zbierane w lesie jagody, jeżyny czy poziomki oraz unikać kontaktu z dzikimi zwierzętami.

• Salmonella – lub salmonelloza wywoływana bakterią - pałeczką salmonella enterica. Jej pierwszymi objawami są zwykle ostre bóle brzucha, gorączka i wymioty, które występują na 6-72h po spożyciu zakażonego jedzenia. Zakażenie może być wywołane surowymi jajkami, surowym mięsem z drobiu, a nawet mlekiem bądź majonezem. Warto uważać również na źle przechowywane kostki lodu i desery, a dzieciom w żadnym wypadku nie pozwalać na branie piasku z publicznej piaskownicy do buzi. U niemowląt lub osób starszych i osłabionych, zakażenie może rozwinąć się i przedostać do krwi, wywołując na przykład zapalenie dróg żółciowych, opon mózgowo-rdzeniowych, szpiku kostnego czy stawów.

• Czerwonka bakteryjna – również popularna choroba brudnych rąk. Najczęściej występuje latem i objawia się nagłymi kolkami, bólem brzucha, częstą biegunką i wysoką gorączką. Wywołana przez bakterię Shigella, którą mogą przenosić również muchy. Objawy mogą być na tyle silne, że mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu. Warto więc odpowiednio i systematycznie nawadniać organizm oraz eliminować bakterię z ustroju.

Choroby brudnych rąk kryją się jeszcze pod wieloma innymi nazwami. Mogą to być zarówno bakteryjne jak i wirusowe zapalenia; zatrucia pokarmowe, czy choroby pasożytnicze. Nigdy jednak nie wolno lekceważyć nawet najmniejszych objawów, zwłaszcza u dzieci, które są najbardziej narażone na zakażenie i potrzebują silnej ochrony.

Choroba brudnych rąk – profilaktyka

„Lepiej zapobiegać niż leczyć” - mądre polskie przysłowie, mające tak ważne znaczenie w walce z chorobami brudnych rąk. Tym bardziej, że profilaktyka nie wymaga zbyt wiele, a jedynie przestrzegania higieny osobistej, odpowiedniego mycia rąk przy użycia mydła, środków dezynfekujących i ręczników papierowych.

Jak zapobiegać chorobom brudnych rąk?

• Najważniejsza jest świadomość i edukacja już najmłodszych dzieci w przedszkolu, gdzie dochodzi do największej ilości zakażeń. To tam największe zbiorowisko bakterii stanowią zabawki często brane do buzi. Wystarczy jedno chore dziecko, by wywołać epidemię.

• Przede wszystkim – mycie rąk. Dłonie powinny być dokładnie wyczyszczone po każdej wizycie w toalecie, po przyjściu z pracy, sklepu czy przedszkola; po zabawie z psem lub przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków. To również mycie dłoni po każdym kontakcie z pieniędzmi, krwią, śliną itp. Mycie rąk powinno odbywać się 20-30sekund, przy użyciu ciepłej wody i odpowiednich środków czystości, jak mydło w płynie lub pianie. Ważne są również okolice między palcami, kciuki i miejsca przy paznokciach. Osuszać rąk nie należy materiałowymi ręcznikami. Idealnie w tej kwestii sprawdzają się jednorazowe ręczniki papierowe.

• Stosowanie żelu antybakteryjnego lub środków dezynfekujących – najlepiej w tym wypadku sprawdzi się kieszonkowe mydło dezynfekujące w postaci piany Tork, które można mieć zawsze przy sobie lub żel do dezynfekcji rąk 80ml Tork. Nie wymagają one użycia bieżącej wody, więc można z nich korzystać wszędzie.

• Dokładne mycie warzyw i owoców – ważną zasadą utrzymywania higieny jest odpowiednie przygotowywanie posiłków. Obróbce i spożyciu można poddać jedynie umyte i świeże produkty, nie tylko zakupione w sklepie, ale również te zbierane w ogrodzie czy lesie.

• Szczególna ostrożność w obcych krajach – w ciepłych krajach, szczególnie Egipcie, Turcji czy Tunezji warto pić jedynie wodę butelkową nabytą w sklepach. Również w takiej wodzie należy myć dokładnie sklepowe owoce lub warzywa. Należy sprawdzać także czystość naczyń. Jeśli dane miejsce wzbudza jakiekolwiek wątpliwości higieniczne, warto samemu dokonać dezynfekcji aneksu kuchennego lub łazienki.

• Zabawki dla dzieci powinny być myte przynajmniej raz w tygodniu, a butelki i smoczki wygotowywane raz dziennie. Nie powinno się oblizywać smoczka niemowlaka, gdyż w jamie ustnej osoby dorosłej mogą panować bakterie, na które maluch może nie być odporny. Dzieciom zakazane jest również jedzenie surowych jajek lub mięsa w postaci tatara.

• Wzmożona higiena podczas przeziębienia czy choroby – najważniejsze to zapobiegać rozprzestrzenianiu się chorób. Należy więc pamiętać, by po kichaniu lub czyszczeniu nosa dokładnie umyć dłonie i nie narażać innych osób na zakażenie.